De vier kernthema’s waarover je leest komen niet zomaar uit de lucht vallen. Ik heb ze ontwikkeld als een nieuwe weergave van vier psychologische grondpatronen zoals de Nederlandse hoogleraar Pieter C. van de Griend (1922-2001) die heeft beschreven.
Hij gaat in zijn boeken uit van vier manieren waarop mensen in het contact met anderen hun emotionele zekerheid veiligstellen en onzekerheid verminderen. Deze vier manieren noemt hij mentaliteiten.
Zekerheid en onzekerheid
De theorie van Van de Griend heet de mentaliteitenleer. Zijn psychologische model heeft een nogal abstract karakter, maar gaat wel over een heel alledaags fenomeen. Namelijk over hoe wij mensen in onze interacties ‘angstreducerende zekerheid’ vinden. Zekerheid ontstaat volgens Van de Griend door reductie van onzekerheid. Zo bekeken is het (zelf)vertrouwen dat wij als mensen in het sociale verkeer ervaren vooral gereduceerde onzekerheid.
Dat is een inter
essante benadering, want als dat klopt is niet onze zekerheid permanent, maar onze onzekerheid. Het is eigenlijk een omkering van wat we gewend zijn te denken. Voor wie wel eens tobt met de vraag waarom onzekerheid zomaar weer de kop kan opsteken, heeft Van de Griend een antwoord. Namelijk dat het net iets anders ligt: angst en zekerheid zijn nauw met elkaar verbonden. Ze heffen elkaar niet op. Sterker, ze houden elkaar in stand, zegt Van de Griend.
Kortsluiting
In de sociale omgeving is de ander altijd de onzekere factor waar we mee moeten leren omgaan. Immers, de ene mens kan voor de andere zowel wolf als schaap zijn en daar moeten we een uitweg voor zien te vinden. De ander kan bij mij zekerheid én onzekerheid oproepen, en die twee lijken ‘kortgesloten’, zegt Van de Griend. Misschien kent u dat soort momenten van kortsluiting wel. Het zekerheidsstreven lost deze kortsluiting tot op zekere hoogte op, en dat leidt tevens tot een bepaalde koppeling tussen ik en de ander.
Boeken en artikelen
Tot nu toe zijn er twee inleidende boeken over de mentaliteitentheorie verschenen en enkele toegepaste artikelen; er is een website van de Stichting Opleiding Mentaliteitenleer.
boek: Gerard Snels, Wat niet weet, maar wel deert. Inleiding in de mentaliteitentheorie van Pieter van de Griend (Nijmegen 2009) 
boek: dr Froukje D. Wirtz, Achter het masker van de persoonlijkheid (Boom/Nelissen, 2006)
artikel: Peter van Veen, ‘Kwetsbaarheid maakt onzeker, waarom?’ in Loopbaanvisie, april 2018 pag. 19-22, download
artikel: Immy Bijer en Gerard Snels, ‘Vier manieren om burn-out te raken. Over de wenselijkheid van specifieke begeleiding’, in Tijdschrift voor begeleidingskunde, LVSC, 2014-I pag. 16-24. Link
artikel: Van Veen en Verweij, ‘Vier soorten verwarring. Reactiepatronen op provocatief coachen verklaard vanuit mentale analyse’ (Supervisie & Coaching, 26, 1-2009) download
artikel: Van Veen en Verweij, ‘De Mentaliteitenmatrix. Inzicht in angstreductie en patronen binnen sociale relaties’ (Supervisie & Coaching, 28, 1-2011) download
site: http://www.mentaliteitenleer.nl
Publicaties van Pieter (Prof. Dr. Ir. P.C.) van de Griend
Enkele boeken zijn als pdf te downloaden vanaf de site van de Stichting Opleiding Mentaliteitenleer. Over zijn mentaliteitenleer schreef Van de Griend tussen 1975 en 1998 vijf boeken:
- In het perspectief van de angst. Grondvormen van tussenmenselijk functioneren (Groningen: Tjeenk Willink, 1975).
- Relatievormen en zelfkennis (Lisse: Swets en Zeitlinger, 1983)
- Ons aller probleem: de medemens. Over wederzijds onbegrip in menselijke relaties (Amsterdam/Lisse: Swets en Zeitlinger, 1991)
- Omgaan met angst. Angstreductie in het licht van de mentaliteitenleer (Baarn: Nelissen, 1996)
- De ecologische nis van de mens (Best: Damon, 1998)
< Terug
Geïnteresseerd? Neem vrijblijvend contact op.